سَفتِه یا فَتهِ ی طَلَب سندی تجاری است که بر اساس آن شخصی (صادرکننده سفته) تعهد میکند مبلغ معینی را در زمان معین یا عندالمطالبه به دیگری (گیرنده سفته) بپردازد.
سفته به علت خطرات نقل و انتقال پول و توسعه تجارت بینالملل بین بازرگانان رواج یافت. امروزه از سفته به عنوان یک وسیله اعتباری در سرمایهگذاریهای کوتاه مدت در واحدهای تولیدی، صنعتی، تجارتی و خدماتی استفاده میشود.
سفته در لغت به معنای چیزی است که از کسی عاریه یا قرض یا در عوض چیزی بگیرند تا در شهر دیگر پس دهند.
سفته از جمله اسنادی است که بانکها هنگام پرداخت وام از وامگیرنده دریافت میکنند و در معاملات بازرگانی نیز کاربرد دارد. بدهکار با دادن سفته به طلبکار متعهد میشود که مبلغ معینی را در زمانی معین به او پرداخت کند. طلبکار میتواند سفته را تا زمان آمدن سررسید نزد خود نگاه دارد یا این که در صورت نیاز به پول آن، طلبش را در برابر دریافت مبلغی کمتر به یک شخص دیگر انتقال دهد. برای انتقال سفته آن را پشتنویسی یا ظهرنویسی میکنند، یعنی برای نمونه پشت سفته مینویسند: «این سند به آقا/خانم … انتقال یافت.» فردی که سفته را در اختیار دارد همچنین میتواند در صورت نیاز به پول آن قبل از زمان سررسید، به بانک مراجعه کند و با ارائه ی سفته مبلغی پایینتر از مبلغ آنچه را که در سند قید شده است، دریافت نماید. در این حالت بانک پس فرارسیدن زمان مقرر، مبلغ را از بدهکار اصلی دریافت خواهد کرد. از شرایط این کار این است که بدهی به سبب امور بازرگانی به وجود آمده باشد و تا زمان سررسید سند بیش از ۹۰ روز نمانده باشد. به این عمل بانک تنزیل میگویند.
اگر چه سفته حالا دیگر با ظهور چک، جایگاه اولیه خود را از دست داده است، اما هنوز دارای اعتبار و پشتوانه قانونی بالایی است و اگر مطابق قانون تنظیم شده باشد، دارنده آن از مزایای قانونی برخوردار است که اسناد عادی دارای چنان اعتباری نیستند. شاید تنها دلیل رواج بیشتر چک نسبت به سفته، سهولت در صدور و وصول چک است، چرا که خیلی راحت میشود با گرفتن یک دسته چک، از یک تومان تا هر چند میلیارد تومان چک صادر کرد. اما سفته چنین نیست و صادر کننده باید برابر با مبلغی که قرار است تعهد بدهد، اوراق سفته را از بانک یا مراکز فروش آن بخرد و روی آن ها به تعهدش اقدام کند.
سقفی برای یک سفته
هر برگ سفته سقف خاصی برای تعهدکردن دارد، مثلاً اگر روی سفتهای نوشته شده باشد تا «یک میلیون ریال» با آن نمیتوان به پرداخت مثلا ۲۰۰ هزار تومان تعهد کرد.
تنظیم سند
سفته علاوه بر امضا یا مهر، باید دارای تاریخ باشد و علاوه بر این، اطلاعات زیر هم روی آن ثبت شود:
۱- مبلغی که باید پرداخت شود،
۲- نام و نام خانوادگی گیرنده وجه،
۳- تاریخ پرداخت وجه،
۴- نام و نام خانوادگی صادرکننده،
۵- اقامتگاه صادر کننده
۶- محل پرداخت سفته.
در صورتی که سفته برای شخص معینی صادر شود، نام و نام خانوادگی او در سفته آورده میشود، در غیر این صورت به جای نام او نوشته میشود در «وجه حامل». در صورتی که نام خانوادگی یک شخص معین نوشته شود، این شخص طلبکار میشود، در غیر این صورت هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، طلبکار محسوب میشود و میتواند در سررسید سفته، مبلغ آن را طلب کند. البته اگر سفته عندالمطالبه باشد، صادرکننده باید به محض مطالبه، مبلغ آن را پرداخت کند.
سفته ، بدون نام
در تنظیم سفته، این امکان وجود دارد که بدهکار، سفتهای را که صادر کرده، بدون ذکر نام طلبکار به وی بدهد، در این صورت فرد میتواند یا خودش در سررسید برای گرفتن پول اقدام کند یا این که آن را به دیگری حواله بدهد.
عبارت «حواله کرد» در سفته به شخص دارنده این اختیار را میدهد که بتواند سفته را به دیگری منتقل کند، ولی اگر «حواله کرد» خط زده شود، دارنده سفته نمیتواند آن را به دیگری انتقال دهد و تنها خود وی باید برای وصول آن اقدام کند، علاوه بر آن میتواند با پشتنویسی آن را به شخص دیگری انتقال دهد.
پشت نویسی
پشتنویسی سفته مانند چک برای انتقال سفته به دیگری یا وصول وجه آن است، اگر پشتنویسی برای انتقال باشد، دارنده جدید سفته دارای تمام حقوق و مزایایی میشود که به آن سند تعلق دارد.انتقال سفته با امضای دارنده آن به عمل میآید، دارنده سفته میتواند برای وصول وجه آن به دیگری وکالت دهد که در این صورت باید وکالت برای وصول قید شود.
راه وصول سفته
برای آن که دارنده سفته بتواند از مزایای قانونی آن برخوردار شود، باید نکاتی را رعایت کند. دارنده سفته باید در سررسید، سفته را مطالبه کند. اگر وجه سفته پرداخت شد، قضیه تمام است. ولی در صورت عدم پرداخت، دارنده سفته باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ سر رسید، سفته را واخواست کند. واخواست اعتراض رسمی است به سفتهای که در سررسید آن پرداخت نشده و علیه صادرکننده سفته به عمل میآید. از آنجا که این اعتراض باید رسماً به صادرکننده ابلاغ شود، واخواست در برگههای چاپی که از طرف وزارت دادگستری تهیه شده است، نوشته میشود، علاوه بر این بانکها نیز واخواستنامه چاپی مخصوص دارند. در واخواست رونوشت کامل سفته نوشته میشود و دستور پرداخت وجه سفته که به وسیله دادگاه انجام میگیرد، آورده میشود.
نحوه تنظیم واخواست نامه
واخواستنامه با استفاده از کاغذ کاربن در ۳ نسخه مشابه (یک نسخه اصل و ۲ نسخه رونوشت) تنظیم و به وسیله واخواست کننده امضا میشود. پس از چسباندن تمبر که مبلغ آن را دادگاه مشخص میکند، به دستور دادگاه، سفته به وسیله مأمور اجرا (طبق مقررات مربوط به ابلاغ به صادرکننده سفته)ابلاغ میشود. هیچ نوشتهای نمیتواند جایگزین واخواستنامه شود. نسخه اصلی واخواستنامه به واخواست کننده و نسخه سوم در دفتر واخواست دادگاه بایگانی میشود و مأمور ابلاغ نسخه دوم واخواستنامه را به ابلاغ شونده یا محل اقامت او میدهد.
برای استفاده از مسئولیت تضامنی پشتنویسها، دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ واخواست، دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کند. اگر دارنده سفته به این وظیفه قانونی عمل نکند، دعوای او علیه پشتنویسها پذیرفته نمیشود. دارنده سفتهای که واخواست شده و در موعد مقرر اقامه دعوا کرده، میتواند از دادگاه بخواهد که اموال طرف دعوا را پیش از رسیدگی و صدور حکم به نفع او توقیف کند. در این حالت پس از صدور حکم، دارنده سفته در وصول طلبش از مال توقیف شده، به دیگران تقدم دارد. دادگاه نیز به محض تقاضای دارنده سفته، ممکن است معادل وجه آن رااز اموال طرف مقابل به عنوان تأمین، توقیف کند.
در صورت اقامه دعوا علیه صادرکننده و پشت نویس در برگه دادخواست، در مقابل ستون مربوط به خوانده میتوان نام صادرکننده و پشت نویس یا پشتنویسان را ذکر کرد و در توضیح دادخواست در قسمت شرح دعوا از دادگاه محکومیت خوانده ردیف اول به عنوان صادرکننده و خوانده ردیف دوم به عنوان پشتنویس را به صورت تضامنی درخواست کرد.
از چه کسی بگیریم؟
در صورتی که سفتهای چند بار پشتنویسی شود، یعنی افراد متعددی آن را گرفته و به فرد دیگری منتقل کرده باشند، دارنده آن میتواند به هر کدام از آن ها مراجعه کند. کسی که سفته را امضا کرده و پشتنویسها همگی در مقابل دارنده آن مسئولیت تضامنی دارند، یعنی دارنده سفته در صورت عدم پرداخت، میتواند به هر کدام از آن ها که بخواهد (به صورت منفرد) یا به دو یا چند یا تمامی آن ها (به صورت دسته جمعی) مراجعه کند. همین حق رجوع را هر یک از پشتنویسها نسبت به صادرکننده سفته و پشتنویسهای قبلی خود دارند. بنابراین صادرکننده به علاوه پشتنویسها، همگی مسئول پرداخت وجه سفته خواهند بود. به این ترتیب انبوهی از مسئولیتها برای پرداخت مبلغ مندرج در سفته ایجاد میشود. این مسئولیت در اصطلاح مسئولیت تضامنی نامیده میشود.
منبع : http://ayeenbook.ir