پایگاه تحلیلی و خبری دانستنی نیوز
مسگری یکی از صنایع دستی کهن ایران است. اشیا و ظروف مسی دست ساز از زمان های دور در موزه‌ها قابل مشاهده هستند. پیشینه مسگری در ایران حداقل به پنج هزار سال پیش می‌رسد و به ظن غالب اولین فلز مکشوفه به دست انسان همین فلز مس بوده و اولین فلزکاران نیز ایرانیان بوده‌اند. از جمله مراکز عمده این هنر شهرهای کاشان، اصفهان، کرمان، زنجان و شیراز می‌باشد.
صنعت مسگری در کرمان، اصفهان و کاشان و شاید شهرهای دیگر ایران در دوران اسلامی و تا به امروز از رونق و شکوفایی برخوردار بوده به گونه‌ای که در اغلب این شهرها یکی از بازارها با عنوان بازار مسگرها به صاحبان این هنر – صنعت اختصاص داشت. در بازار مسگرهای این شهرها ده‌ها مسگر به قوت بازو و ضرب چکش خود، انواع ظروف، وسایل و اشیای مسین را می‌ساختند. امروزه در این بازارها هنوز آثاری از این هنر یافت می‌شود. کشف دو کوره ذوب فلز در محوطه سه هزار ساله «اسپیدژ» در سیستان و بلوچستان نشان داد که مردم اسپیدژ، پیش از تاریخ به هنر مسگری و فلزکاری مسلط بوده‌اند.
مسگری یکی از بهترین صنایع دستی کهن ایران است. اشیا و ظروف مسی دست ساز از زمان های دور در موزه ها قابل مشاهده هستند. در آن دوران ابتدا استاد کار شمش و قطعات مس را به ورق مس تبدیل می کرد. برای این منظور وی کوره یا بوته ای که شبیه به بوته ریخته گری بود، به کار می برد و بوته ها را با انبر کج ویژه از کوره خارج می کرد و فلز گداخته را در قالب های شمش (ریجه) می ریخت.
کار اصلی او آن بود که شمش را بکوبد و به ورق تبدیل کند این کار چکش زدن یا چکش کاری با کمک یک یا دو نفر چکش کار در دو مرحله کاملاً متمایز انجام می شد. یعنی نخست فلز را با چکش کف تخت می کوبیدند یا به اصطلاح خودشان وامی چیدند و بعد با چکش چهار سو آن را صاف می کردند، در این هنگام فلز دیگر چکش خور نبود و باید تاب دیده یا دست افشار می گردید. که این کار را با حرارت دادن مجدد فلز انجام می دادند. این فرایند ادامه می یافت تا این که اندازه صحیح و ضخامت مورد نیاز به دست می آمد. گدازنده مس هدفش این بود که تا آنجا که ممکن بود فلز را مطابق شکلی که مورد احتیاج مسگر است تهیه کند.
کار مس گدازی را خود مسگر انجام می داد و ورقه ساخته شده یا شمش های حاضر شده مس را از کارگاه های گداز مس می خرید و یا مس قراضه را خودش آب می کرد و به شمش و سپس ورق تبدیل می نمود. محصول عمده مسگری ظروفی با شکل ها و اندازه های گوناگون است. ظروف کوچک را از یک تکه مس چکش کاری می کنند و اغلب تو گود هستند.
در این مورد ابتدا مس را باز می کنند و پس از هر دور باز کردن یک تاب به آن می دهند. اشیای بزرگ تر را نیز به همین طریق از ورقه های گرد بدست می آورند. این کاری است که احتیاج به مهارت و استادی بسیار دارد. با آمدن کارخانه نورد مس و تهیه ورق مس به صورت صنعتی، کارگاه های گداز مس از میان رفتند. امروزه مراحل تهیه ظروف مسی هم بطور عمده با کمک دستگاه های برقی انجام می شود که این امر به علت افزایش تقاضای بازار و پایین آوردن قیمت تمام شده محصول است. هرچند هنوز هم ذوق هنری استاد کار سازنده در زیبایی و کمال ظروف ساخته شده نقش اصلی را دارد.
منابع:
