پایگاه تحلیلی و خبری دانستنی نیوز
#مادر #خانواده #دانستنی #بیشتر_بدانیم
خانواده، هسته نخستین جامعه و از عوامل اصلى انتقال فرهنگ، اندیشه، اخلاق و سنت ها و عواطف به نسلى پس از نسل دیگر است. در میان اعضاى خانواده بیشترین سهم تأثیرگذارى بر فرزند از آن مادران است؛ به ویژه در خانواده هایى که شیوهاى زیست طبیعى، و مطابق با الگوها و سنت اسلامى دارد.
بر اساس همین نگرش، بارزترین و والاترین نقشى که در کلام وحیانى قرآن، براى زنان ترسیم و مورد ستایش قرار گرفته شده نقش مادرى و عهده دارى تربیت فرزندان از سوى آنان است.
نقش هاى طبیعى سه گانه زنان
زنان به حکم طبیعت و دستگاه آفرینش در سه نقش طبیعى ابراز وجود مى کنند: نقش دخترى، نقش همسرى و نقش مادرى. از میان این هر سه نقش آن چه جایگاه و منزلت ویژه و شایسته تعظیم و تکریم به زن مى دهد، منزلت و جایگاه مادرى است.
نقش زن در جایگاه دختر خانواده
قرآن کریم از هر سه نقش پیشین سخن گفته است، اما نه به یک پیمانه و ارزش گذارى برابر و همسان؛ سخن قرآن از زن در نقش دختر خانواده، به سه ساحت برمى گردد:
یک: دفاع از منزلت انسانى دختران و زنان
قرآن کریم نسبت به جایگاه دختران و زنان توجّه داشته و همواره رفتار ظالمانه و ستمگرانه و تحقیرآمیز علیه آنان را که در بسیارى از فرهنگ ها از جمله عرب جاهلى رایج بوده است، مورد نکوهش قرار داده است.
دو: تأیید رهیافت هاى شخصیت شناختى و روان شناسانه دختران.
قرآن کریم در یک مورد از شعور بالا، دقیق، دریافت واقع نگر و شخصیت شناسى درست دختران، سخن گفته است و آن قضاوت و شناختى است که دختران شعیب (ع) پس از دیدار کوتاه با موسى(ع) به هنگام آب دادن گوسفندان بدان رسیدند و هنگامى که به خانه برگشتند آن دریافت را به پدر ابراز داشتند.
سه: توانمندى دختران در عرصه کار اطلاعاتى
شایستگى دختران در عرصه هاى خبرى و اطلاعاتى – که از عرصه هاى دشوار و پیچیده حیات اجتماعى انسان ها به ویژه در جوامع بسته و مستبد به شمار مى رود – در داستان حضرت موسى(ع) سراغ مى رود؛ چه در آن داستان خواهر موسى به عنوان گماشته مادر، در تعقیب و ردیابى برادرش موسى توانست وظیفه و مسئولیت محول شده به خود را به شایستگى انجام دهد و ضمن ورود به کاخ فرعون زمینه بازگشت موسى به آغوش مادر را سامان دهد و به فرجام دلخواه برساند.
نقش زن در جایگاه همسرى
زن در جایگاه همسرى از منظر قرآن، نقش هاى بیشتر و مهم ترى را در دو ساحت خانواده و جامعه عهده دار است :
الف – در ساحت خانواده
یک: کامل کننده و تمامیت بخش وجود و هستى مرد
دو: تداوم بخشیدن نسل آدمى
سه : عامل آرامش همسر، برآورنده نیازهاى روحى و روانى او
چهار: پوشاننده عیب ها و برآورنده نیازها و کاستى هاى شوهران
پنج : مشاور همسر در امور خانواده
شش : پاسخ دهى به نیازهاى طبیعى همسرى
ب – ساحت جامعه
قرآن کریم از همسران نوح و لوط (ع) به عنوان نمادها و نمونه هاى کفر و بى ایمانى نام مى برد و از همسر فرعون، به عنوان الگوى مثبت و سزامند اقتدا براى همه مردان و زنان یاد کرده است.
کارکردهاى زنان در نقش مادرى
الف – رشد کودک در آغوش مادر
قرآن نهاد خانواده را کانونى براى تربیت (پرورش استعدادهاى درونى) و رشد توانایى هاى بالقوه فرزندان مى شناسد و براى سامان یابى ثمربخش وظیفه کودک پرورى، نقش و کارکرد هر یک از پدر و مادر را تعیین مى کند.
« والوالدات یرضعن اولادهنّ حولین کاملین لمن اراد أن یتمّ الرضاعه و على المولود له رزقهنّ و کسوتهنّ بالمعروف… لا تضارّ والدهٌ بولدها و لا مولود له بولده…» (بقره / ۲۳۳)
«مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر مى دهند، (این) براى کسى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را تکمیل کند و بر آن کس که فرزند براى او متولد شده (= پدر) لازم است خوراک و پوشاک مادر را به طور شایسته (در مدت شیردادن بپردازد) – هیچکس موظف به بیش از مقدار توانایى خود نیست – نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به کودک را دارد و نه پدر.»
برخى پنداشته اند که این تقسیم وظیفه به عصر و زمانى نظر دارد که مادران خانه نشین بوده اند. از سوى دیگر قرآن خود تصریح کرده است که این حکم، الزامى نیست؛ بنابراین مى تواند مؤسسات پرورش کودک، پدر و یا هر کسى دیگرى جانشین مادر شود و تربیت کودک را بر عهده بگیرد. و براى شیر مادر نیز غذاهاى مناسب، جایگزین گردد.
در پاسخ باید گفت که این تقسیم وظایف بین پدر و مادر، در نگره قرآنى، نه دل بخواهانه و فاقد بنیان هاى معرفتى و انسان شناختى که برآمده از متن طبیعت، آفرینش و استعدادهاى متفاوتى است که براى هر یک از زن و مرد وجود دارد، استعدادهاى طبیعى مرد همچون توانایى جسمى، سخت کوشى، خشونت و… او را در جایگاه نان آور و پاسبان خانواده قرار داده است. مهر و عطوفت، ظرافت و لطافت طبع، صلح جویى، رقّت قلب، شکیبایى و… زن را وظیفه مادرى، تربیتى و پرورشى بخشیده است.
این حقیقت در دنیاى امروز که دنیاى فاصله گرفتن مادران از فرزندان و پرداختن به کار بیرون از منزل است، نسبت به سایر زمان ها روشن تر شده است که هیچ، جایگزینى براى شیر مادر نمى توان سراغ گرفت و هیچ پرورشگاهى نمى تواند احساس، عاطفه، گرما، آرامش، نیروبخشى و سایر کارکردهاى روانى و عاطفى آغوش مادر را جبران کند.
ب – مادران نمونه، چهره هاى الگو
۱- همسر عمران مادر مریم
۲- مریم مادر عیسى علیه السلام
۳- مادر موسى علیه السلام
مربی گرى راز ستایش قرآن از مادران
اگر از داستان نوح(ع) بگذریم که برخى از قرآن پژوهان شقاوت فرزند نوح را برآیند زاده شدن و تربیت یافتن در دامان مادر ناشایست قلمداد کرده اند؛ زیرا که از خانواده نوح این هر دو مادر و فرزند بودند که به نوح ایمان نیاوردند و با کافران غرق طوفان شدند. موردى را نمى توان یافت که زن در نقش مادرى نکوهش شده باشد.
به ویژه این که قرآن، بدفرجامى و اعراض فرزند نوح(ع) از ایمان به شریعت و آیین پدر را، حتى با اشاره و تلویح به مادر او نسبت نداده است. بدین ترتیب جایى را نمى شود سراغ گرفت که قرآن کریم به صورت روشن و صریح، زنان را در جایگاه و نقش مادرى نکوهش و توبیخ کرده باشد.
آنان که با ملاک هاى ارزشگذارى اسلام آشنایى دارند، مى دانند که اسلام و فرهنگ قرآنى به تمامى کسانى را که داراى نقش و کارکرد تربیتى هستند، ارج و منزلت بیش از سایرین بخشیده است، ربوبیت از صفات کمالیه الهى و خداوند «رب» تربیت کننده و پرورش دهنده مطلق جهانیان است: «الحمدللّه ربّ العالمین»
از این رو مهم ترین مواردى که قرآن به نقش قابل تحسین مادران پرداخته، مواردى است که به جنبه مربیگرى آنان نظر داشته است. از آن جمله :
۱-حق بیشتر مادران بر فرزندان. نیکى و احسان به والدین در هفت سوره قرآن، سفارش شده و همواره پس از ایمان به خدا و یکتاپرستى که سنگ بناى سازواره اندیشه اسلامى را تشکیل مى دهد، قرار گرفته است.
در دو سوره از این سوره ها بر روى واژه مادر «ام» جداگانه تکیه شده و زحمت ها، رنج ها و بیدارى هایى که براى پرورش، تربیت و سلامت فرزند خود در هنگام باردارى، شیردهى، متحمل گشته است، یادآور شده و بدین سان منزلت مادرى را ارج بیشتر از پدربودن نهاده و حقوق بیشتر او بر فرزندان را گوشزد کرده است .
۲- قرآن در سوره اسراء احسان و نیکى به والدین را در شمار قضا و احکامى که الزامى و بایدى است قرار مى دهد و نمونه هایى از رفتار و برخورد محسنانه و نیکو را نیز یادآور مى شود و در آخر مى افزاید که فرزندان باید، در خلوتگه راز و نیایش با خداوند، از نقش تربیتى والدین یاد کنند.
منبع: دانشنامه موضوعی قرآن
