پایگاه تحلیلی و خبری دانستنی نیوز
دانستنی نیوز، گروه استان‌ها: رمضان آینه تمام نمای رحمت و مغفرت الهی است و شوق اطاعت از معبود با خلوص نفس به بالاترین مرحله تقرب می‌رسد. در این ماه است که روح التیام می‌یابد، کائنات سکوت اختیار می‌کنند و نیایش بنده و پروردگارش طنین انداز و نغمه یا رب یا رب، آهنگ کلام می‌شود. چشم و گوش و زبان هم‌صدا موسم بندگی سر می‌دهند و نوای حق بر دل‌ها می‌نشیند.
تمرین بندگی، خویشتن داری و خودسازی و مبارزه با نفس سرکش در رمضان رقم می‌خورد و کسانی که بتوانند از این آزمون الهی سربلند خارج شوند، چه مژده‌ای بالاتر از اینکه رسول خدا (ص) بهشت را پاداش آنان عنوان و فرموده‌اند بهشت را دروازه‌ای است به نام «ریّان (سیراب)» که جز روزه داران از آن وارد نمی‌شوند.
خراسان شمالی از استان‌هایی است که تنوع قومی در آن سبب‌شده تا شاهد برپایی انواع آئین‌های ملی، مذهبی و محلی متنوع باشیم. یکی از این آئین‌ها مربوط به ماه رمضان است که اهالی این استان همه ساله آن را با شور و شعف خاصی برگزار می‌کنند. غبارروبی مساجد، سنتی است که از قدیم در این استان مرسوم بوده و همه ساله مردم استان در هفته آخر ماه شعبان دور هم جمع می‌شوند و مساجد را غبارروبی می‌کنند.
قوم کرمانج ها که جمعیت غالب این استان را تشکیل می‌دهند آداب و رسومی مختص به خود دارند.
چند روز مانده به ماه مبارک رمضان زنان کرمانج شروع به خانه تکانی می‌کنند و خانواده‌ها نیز در روزهای نخست ماه مبارک رمضان با حضور در خانه اقوام و بزرگان فامیل در سفره‌های افطاری گرد هم می آیند.
معمولاً بزرگان طایفه در نخستین پنجشنبه ماه مبارک رمضان سفره‌ای بزرگ پهن کرده و افراد فامیل را دعوت می‌کنند. آنها در این شب از گذشتگان یاد می‌کنند و با نثار فاتحه و خواندن چند سوره از قرآن کریم برای آنها طلب آمرزش می‌کنند. آنها معتقدند در این شب ثواب ماه مبارک رمضان به درگذشتگان می‌رسد.
همچنین بزرگان فامیل و پدر خانواده‌ها به فرزندان خود که برای نخستین سال روزه می‌گیرند هدیه می‌دهند. معمولاً نوجوانان پسر در این شب سجاده و مفاتیح الجنان و دختر خانم‌ها چادر سفید و سجاده هدیه می‌گیرند.
اهل تسنن نیز برای ماه مبارک رمضان ارزش و احترام زیادی قائل هستند. آنها در ماه‌های مبارک رجب و شعبان نیز اکثر روزها را روزه می‌گیرند و آداب این ماه‌ها را رعایت می‌کنند.
ترکمن‌ها در ماه مبارک رمضان به دلیل واقع شدن شهادت امام علی (ع) در این ماه، مراسم شادی و عروسی خود را برگزار نکرده و به ماه‌های آینده موکول می‌کنند.
ترکمن‌ها در ماه مبارک رمضان بیش از هر ماه دیگری به تلاوت قرآن کریم می‌پردازند و تا پایان ماه چندین بار قرآن ختم می‌کنند.
آنها نیز مساجد را در این ماه عطر افشانی می‌کنند و با قالیچه‌های زیبای دست بافت ترکمنی، مساجد را تزئین می‌کنند.
خانم‌ها نیز در این شب‌ها فتیر و چوزمه (نان شیرین) پخت می‌کنند و در بین نمازگزاران توزیع می‌کنند و معتقدند از این راه ثوابی به آنها و درگذشتگان‌شان می‌رسد.
ترکمنان اهل سنت خراسان شمالی در این ماه همانند سایر مسلمانان ایران و جهان آداب و رسوم و آئین‌های مذهبی خاصی برگزار می‌کنند با این تفاوت که این قوم بیش از سایر اقوام خراسان شمالی آداب و سنن خاص خود در ماه رمضان را حفظ کرده و مراسم ویژه ترکمن‌ها در این ماه به معنای واقعی خاص و دیدنی است.
ترکمن‌های خراسان شمالی در این ماه علاوه بر برپایی نمازهای یومیه، شب‌ها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان «تراویح» می‌کنند.
آخوند سرافراز یکی از عالمان اهل سنت در این خصوص اظهار داشت: برپایی نماز تراویح و ختم قرآن را پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) از صدر اسلام آغاز کرده و در ماه رمضان ۳ شب نماز تروایح را به همراه مسلمانان اقامه کرده‌اند.
این عالم دینی گفت: یاران پیامبر هر شب ۲۰ رکعت نماز تراویح و ختم قرآن را به‌عنوان سنت پیامبر خدا شروع کردند و اکنون در بین اهل سنت ادامه دارد.
وی ادامه داد: پیامبر اسلام حدیثی دارد که می‌فرماید: اگر آدمی روز ماه رمضان را روزه بدارد و شب‌ها را به قیام و شب‌زنده‌داری بگذراند مورد مغفرت خداوند قرار می‌گیرد که برپایی نماز تراویح و ختم قرآن نیز برای شب زنده نگه‌داشتن است.
آخوند سرافراز در خصوص ختم قرآن نیز گفت: در قالب نماز تراویح ختم نیز یک سنت دیگر پیامبر است که ایشان مسلمانان را به تلاوت و ختم کردن قرآن به خصوص در ماه مبارک رمضان بسیار توصیه کرده‌اند که اهل سنت در قالب نماز تراویح ختم قرآن دارند.
این عالم اهل سنت گفت: نماز تروایح ۲۰ رکعت است که بعد از نماز عشا بجا آورده می‌شود که اکثراً در بین مردان و زنان مسن به‌صورت جماعت در مساجد خوانده می‌شود و در بین بانوان جوان به‌صورت تک‌نفره در منازل خوانده می‌شود.
وی افزود: ختم قرآن همراه نماز تراویح در بین مسلمانان اهل سنت با تعیین زمان‌های خاص در مساجدی که فضای آن بزرگ‌تر باشد و همه اهالی روستا را در خود جای دهد برگزار می‌شود و بعد از تعیین زمان ختم قرآن برخی افراد هر شب یک جز قرآن همراه با نماز تروایح و به مدت ۳۰ شب برگزار می‌کنند و یا برخی امامان جماعت آن را به ۱۰، ۸ یا ۶ شب تقسیم می‌کنند.
وی گفت: در زمان‌های گذشته به جهت کم بودن حافظ قرآن در ۳ الی ۴ شب ختم قرآن انجام می‌شد و حافظان و قاری قرآن در ماه مبارک رمضان در ۵ الی ۶ مسجد و محل به ختم قرآن می‌پرداختند که به شکر خداوند امروزه حافظان کلام خدا زیاد هستند و هر روستا و محل، خود حافظان قرآن دارد لذا سنت ختم قرآن به شب‌های زیادتری تقسیم می‌شود.
در زمان‌های قدیم امکاناتی مانند تلویزیون، رادیو، ساعت و دیگر لوازم امروزی وجود نداشت. به همین دلیل تشخیص دقیق اوقات خاص امکان‌پذیر نبود. برخی افراد که به آنها چاووش‌خوان می‌گفتند در کوچه‌ها راه می‌افتادند و با خواندن اشعاری، بانگ «بیدارباش» سرمی‌دادند. همچنین در مناطقی که چاوش‌خوان وجود نداشت برخی افراد با کوبیدن بر تشت‌های مسی مردم را بیدار می‌کردند.
در بجنورد هم رسم بوده قبل از اذان صبح «دو طبل نواخته» شود. در آن زمان طبل‌زن‌ها با ریتم‌های خاصی بر طبل‌ها می‌کوبیدند. آهنگ طبل اول بدین گونه بود که «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی “خانم خانه بلند شو غذا درست کن! ” و آهنگ طبل دوم می‌گفت: «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی “خانم خانه دیگ غذا را پایین بیاور”، که در واقع به معنای آماده بودن سحری و موعد بیدار شدن سایر افراد خانواده بود. بعد از خوردن سحری، وقت اذان بود و شنیدن صصدای خوش موذنان بجنوردی که با آن شروع یک روز روزه‌داری افراد را اعلام می‌کردند.
مراسم «یا رمضان» نیز از دیگر آداب و رسوم ترکمن‌های خراسان شمالی است که گفته می‌شود این آئین مختص ترکمن‌های این خطه است.
در این آئین که در شب‌های سوم، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود تعدادی از جوانان بعد از صرف افطار جمع می‌شوند و با انتخاب یکی از جوانان به عنوان سرگروه اشعاری را در وصف ماه مبارک رمضان و روزه‌داری به زبان ترکمنی قرائت می‌کنند.
آنان سپس در کوچه و خیابان راه می‌افتند و به در هر خانه‌ای که می‌رسند صاحبخانه وجه نقد یا غیرنقد به آنها هدیه می‌دهد. در پایان ۳ شب برگزاری این مراسم جوانانی که در برپایی این مراسم شرکت داشته‌اند هدایای نقدی و غیرنقدی را برای تدارک یک افطار یا سحری دسته‌جمعی استفاده می‌کنند.
قوم تات در خراسان شمالی همچون سایر قوم‌های خراسان شمالی آداب و رسوم مشترکی دارند. تات ها معتقدند با شروع ماه مبارک رمضان دل‌ها نیز سال جدیدی را تجربه می‌کنند. آنها مساجد را چراغانی کرده و در برخی از شب‌ها در مساجد افطاری می‌دهند.
اگر یکی از اعضای فامیل در این ماه صاحب فرزندی شود به دیدار آن خانواده رفته و با گل و شیرینی و همچنین هدیه‌ای قدم نو رسیده را تبریک گفته و معتقدند در این ماه کودکی که به دنیا می‌آید باعث بسیاری خیر و برکت می‌شود.
اگر این کودک پسر باشد به پیشنهاد بزرگ فامیل و احترامی که برای ماه مبارک رمضان قائل هستند نام او را رمضان می‌گذارند. تات ها همچنین در این ماه بیش از ماه‌های دیگر صدقه می‌دهند و با پخت غذاهای سنتی و بسته‌های غذایی از محرومان دستگیری می‌کنند.
شرکت در نماز جماعت مساجد، رفع اختلافات خانوادگی و آشتی کنان طی مراسم خاص به هنگام افطار از مراسم به خصوص ماه مبارک در شهرستان‌های استان است.
همچنین بزرگی در خانواده‌هایی که اختلاف دارند حضور پیدا کرده و هر دوی آنها را به مراسم افطاری دعوت و میان آنها آشتی و دوستی برقرار می‌کند.
مراسم دعوت از تازه عروسان و تازه دامادها به هنگام افطار و سحر، جلسه خانوادگی و بهره‌مندی از تجربیات افراد کهنسال و تعریف خاطرات شیرین در روزهای بلند تابستان یا سرد زمستان ماه رمضان از دیگر رسوم مردم منطقه خطه شمال خراسان است.
