پتروشیمی و مخاطرات زیست محیطی

به گزارش پایگاه خبری دانستنی آنلاین به نقل از رسانه مسئولیت اجتماعی  ، محصولات پتروشیمی نقش بسیار مهمی در زندگی امروزه مردم جهان ایفا می کنند، زیرا وجود آنها برای تولید مواد غذایی، پوشاک، خانه و استراحت ضروری است. محصولات پتروشیمی در بسیاری از صنایع مانند پلیمر، فیبرهای مصنوعی، انواع پلاستیک، صابون و انواع شوینده ها، حلال ها، محصولات داروئی، کودهای شیمیایی، محصولات ضد آفت، مواد منفجره، انواع رنگ، کفپوش و مواد عایق کاری مورد استفاده قرار می گیرند.

اگرچه صنعت پتروشیمی موارد استفاده و کاربرد بیشماری در زندگی روزمره ما دارند اما می توانند به همان اندازه برای زندگی موجودات زنده و محط زیست خطرناک باشند. اکثر این مواد شیمیایی وقتی که منتشر می شوند می توانند اثرات نامطلوبی بر محیط زیست ما مانند هوا، آب و خاک بگذارند.

مخاطرات صنعت پتروشیمی برای محیط زیست

ترکیبات آروماتیک که در محصولات پتروشیمی وجود دارند یکی از مهم ترین آلاینده های محیط زیست هستند که ممکن است از محل تراوش طبیعی نفت، ضایعات صنعتی و آلاینده ها، ضایعات مربوط به ذخیره نفت، جریان تصادفی از تانکرهای نفت، ضایعات حاصل از تولید زغال سنگ، آلاینده های صنعتی پتروشیمی و سایر آلاینده ها در طبیعت نفوذ کنند.

صنعت پتروشیمی یکی از مهم ترین منابع تولید گازهای گلخانه ای اصلی است که مسوول گرم شدن زمین هستند. سایر تاثیرات منفی صنعت پتروشیمی بر محیط زیست عبارتند از: از بین رفتن لایه اوزون، باران های اسیدی، آلودگی هوا و غیره. در صنعت پتروشیمی مواد شیمیایی که به صورت بالقوه مضر هستند در واقع سموم مهلک، بوهای سمی و یا مواد قابل احتراق هستند.

در مناطق نزدیک به صنایع پتروشیمی، افزایش سطح صداهای منتشره باعث آلودگی صوتی می شود که منجر به افزایش سردرد، آزار و اذیت، مشکلات جسمی و روحی، استرس، بی حوصلگی، خشم، حساسیت شدید، اضطراب بیش از حد، عصبانیت، رفتارهای خطرناک و خشونت آمیز می شود.

بروز آثار منفی محوصلات پتروشیمی ممکن است به روش های مختلفی صورت گیرد، ممکن است از طریق پوست جذب شوند یا بلعیده شوند. این مواد همچنین زندگی انسان را از طریق تجمع در بافت ها و ارگان ها و ایجاد آسیب مغزی، اعصاب و کبد، نواقص مادرزادی، سرطان، آسم و اختلالات هورمونی تهدید می کنند. سوزش پوست، زخم معده، آماس پوست نیز از آثار مزمن این تاثیرات منفی هستند.

وضعیت صنعت پتروشیمی و محیط زیست در ایران

خلیج فارس و دریای عمان، جزو متنوعترین اکوسیستمهای جهان هستند و شرایط خاص این مناطق، از نظر تنوع ویژه رویشگاههای گرمسیری، گونه های مختلف جانداران آبزی و غیره، حساسیت ویژهای را برای این محیط های آبی به وجود آورده است.

این مناطق به واسطه شرایط خاص آب وهوایی، واجد نادرترین و حساس ترین اکوسیستم های دریایی و جوامع گیاهی و جانوری ایران و منطقه هستند که از جمله می توان به آب سنگهای مرجانی، جنگلهای گرمسیری مانگرو، زیستگاههایی نظیر هورها و خورها، پستانداران آبزی، لاکپشتهای آبی، ماهیان زینتی و تجاری و رویشگاههای گرمسیری اشاره کرد.

به همین دلیل احداث مجتمع های متعدد نفت، گاز و پتروشیمی درکنار این مناطق و پیامد آن مانند ایجاد پسابهای نفتی و شیمیایی، آلودگی صوتی، سوزاندن گازهای تفکیکی، جمع شدن مواد زائد شیمیایی، دفع زباله و مواردی از این دست، چالش بزرگ زیست محیطی است که باید مورد بررسی قرار گیرد.

به اعتقاد برخی کارشناسان، وجود این چالشها در کنار توسعه صنایع پتروشیمی کشور بدون انجام ارزیابیهای زیست محیطی صحیح، در آینده ای نزدیک مخاطرات زیست محیطی را تشدید خواهد کرد.

تخریب مرجان های طبیعی در عسلویه و خلیج نایبند به منظور احداث واحدهای جدید، تخریب اکوسیستم خلیج فارس و تبدیل شدن خورموسی به مرداب به دلیل رعایت نکردن اصول صحیح جایگیری مجتمع های پتروشیمی، از بین رفتن صدفهای مرواریدساز خلیج فارس به دلیل آلوده شدن آبها به مواد شیمیایی مختلف و مضر غیرقابل تجزیه، هیدرولیز شدن تخم موجودات آبزی، بارورنشدن و ازبین رفتن آبزیان در مرحله نوزادی و از بین رفتن امنیت شغلی صیادان و در نتیجه تلاش برای صید در نقاط عمیق و دوردست از جمله مهم ترین پیامدهای صنعت پتروشیمی در مناطق مختلف ایران و به خصوص در جنوب کشور بوده است.

مقایسه وضعیت آلایندگی صنایع کشور نظیر صنعت پتروشیمی با صنایع مذکور در کشورهای توسعه یافته، نشانگر ارتباط مستقیمی بین عدم برخورداری از تکنولوژیهای روز و کارآمد با آلودگی محیط زیست می باشد؛ به عنوان نمونه، محصولات پلیمری که در حال حاضر تولید می شود، از مونومرها و مواد اولیه آلی خطرناکی ساخته میشود که بسیار سرطانزا است. بخشی از این مواد در پروسه تبدیل مواد اولیه به محصول، در پلیمر باقی می مانند که در پایان فرآیند، دفع شده و منجر به آلودگیهای فراوان زیست محیطی خواهند شد.

مسئولیت اجتماعی و مخاطرات زیست محیطی صنعت پتروشیمی

صنعت پتروشیمی در سال های اخیر تلاش های زیادی برای حفظ محیط زیست و کاهش آسیب های صنعتی به محیط زیست انجام داده است. با این وجود هنوز محیط زیست کشور به واسطه فعالیت های صنعت پتروشیمی با مخاطراتی مواجه است.

نکته کلیدی در این زمینه این است که حفظ، نگهداری و بهبود محیط زیست و منابع طبیعی تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که از تمامی ظرفیت‌های موجود یک جامعه در این راستا استفاده شود و سیاستگذاری به نحوی باشد که در بلندمدت بیشترین منفعت را برای نسل‌های مختلف ایجاد کند. امری که مهم‌ترین لازمه آن ارتقا و بهبود مسئولیت اجتماعی است.

مسئولیت اجتماعی دولت، بخش خصوصی و مردم تنها با افزایش آگاهی نسبت به اثرات مثبت وجودی و منفی نبود یا کمبود آن ایجاد خواهد شد. توسعه پایدار و دستیابی به آن جز از طریق حساس‌سازی و فعال‌سازی بازیگران اصلی مسئولیت اجتماعی و ارتقای سطح آن در جامعه ممکن نیست.

امری که در جوامع دارای اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی به دلیل وجود رابطه مستقیم میان بهره‌مندی از منابع طبیعی و تخریب آن به هیچ وجه ساده به نظر نمی‌رسد اما با توجه به تغییرات رویکردی و نهادی اقتصادی کشورها به مرور شرایط بهتری به خود خواهد گرفت.

در مجموع این مردم هستند که خود با حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن از یک‌سو و ممانعت از تصمیم‌گیری‌های غلط مبتنی بر سود دولت‌ها و بخش‌های خصوصی از تخریب منابع طبیعی و محیط زیست جلوگیری می‌کنند امری که قبل از هر چیز نیازمند ارتقای سطح مسئولیت اجتماعی و افزایش احساس تعهد و تعلق نسبت به جامعه است.

دولت و بخش خصوصی نیز در صورت داشتن یک دید بلندمدت و همه‌جانبه خواهند دانست که در صورت رفتار مبتنی بر پایداری در نهایت خود از این شرایط منتفع خواهند بود.